Krystyna Skarbek to niezwykle barwna postać, bo w czasie II WŚ była… szpiegiem, a jej losy posłużyły współczesnym w tworzeniu niezwykłych produkcji filmowych.
Współpracowała z brytyjskimi służbami od 1939, do 1941 działała na Węgrzech, skąd sześciokrotnie wyjeżdżała do Polski, ośmiokrotnie na Słowację. Później pracowała w Jugosławii, do jesieni 1941 współpracowała jako kurierka z tajną brytyjską agencją rządową SOE, powołaną przez Winstona Churchilla, w czerwcu 1944 przeniesiona do komórki SOE w Algierze.
Przyjęła pseudonim Christine Granville oraz zmieniła rok urodzenia na 1915. Jako agentka została skierowana na Węgry z zadaniem podjęcia pracy konspiracyjnej, którą wykonywała wspólnie z Andrzejem Kowerskim (pseudonim Andrew Kennedy). Z Budapesztu, gdzie pracowała jako dziennikarka, trzykrotnie odbyła podróż do okupowanej Polski konspiracyjnym szlakiem przez Słowację jako kurierka tatrzańska. Współpracowała ze Stefanem Witkowskim oraz utworzoną przez niego organizacją konspiracyjną Muszkieterzy. Pośredniczyła w kontaktach tej organizacji z Secret Intelligence Service (SIS). Podczas jednej z wypraw dostarczyła Muszkieterom radiostację, która następnie zaczęła działać w Podkowie Leśnej.
Wspólnie z Andrzejem Kowerskim zajmowali się m.in. organizowaniem ucieczek internowanych w węgierskich obozach Polaków do dalszej służby w polskich siłach zbrojnych na Zachodzie. Zbierali również informacje wywiadowcze, które m.in. (według źródeł brytyjskich) pomogły Churchillowi w uściśleniu przewidywanego terminu niemieckiej inwazji na ZSRR, chociaż Brytyjczycy posiadali informacje z innych źródeł, przede wszystkim z „Ultry”, co ujawniono wiele lat po wojnie. W czerwcu 1940 Krystynie udało się odwiedzić w Warszawie matkę, ale nie udało się skłonić jej do ucieczki z okupowanej Polski. Stefania Skarbek została aresztowana i zamordowana przez Niemców na Pawiaku w styczniu 1942.
W kolejnych latach Krystyna Skarbek-Giżycka i Andrzej Kowerski powrócili do Wielkiej Brytanii, jako agenci SOE byli prowadzeni przez brytyjskiego oficera Francisa Cammaertsa. Gdy wojska Osi zaatakowały Bałkany w 1941, przeniesieni zostali na Bliski Wschód, gdzie przez półtora roku pracowali dla Brytyjczyków w Kairze.
Sir Douglas Dodds-Parker, brytyjski oficer Special Operations Executive, zaplanował na jej wniosek kolejną misję w okupowanej Francji. W lipcu 1944 po przeszkoleniu spadochronowym została przerzucona jako Pauline Armand i pomagała francuskim partyzantom na płaskowyżu Vercors w południowej Francji, gdzie m.in. zorganizowała wykupienie z rąk Gestapo kilku aresztowanych szefów siatki sabotażowo-dywersyjnej „Jockey” – dwóch Francuzów: Rogera i mjr Sorensena oraz Anglika – mjr Xan Fieldinga.
Zrzucona na teren Francji w nocy 6/7 lipca 1944 w ramach operacji lotniczej SOE pod kryptonimem „Jockey”/”Roger”, w rejon Vassieux, była łączniczką brytyjskiego ppłk Francisa Cammaertsa. Po jego aresztowaniu przez gestapo w Digne, w brawurowej akcji doprowadziła do jego uwolnienia. Współpracowała z francuskimi Maquis, nawiązała kontakt z Polakami służącymi w Wermachcie, 70 z nich nakłoniła do dezercji.
W końcu sierpnia 1944, gdy w Warszawie trwało powstanie, Skarbek-Giżycka dotarła do Londynu. Wielokrotnie składała prośby o przerzut do kraju, które za każdym razem spotykały się z odmową. Pod koniec roku, kiedy do Polski miała udać się brytyjska misja wojskowa, uzyskała zezwolenie, ale w ostatniej chwili Churchill odwołał wszystkie loty do Polski.
Została zdemobilizowana w kwietniu 1945 w Kairze, otrzymując odprawę w wysokości zaledwie 100 funtów (roczna przeciętna płaca wynosiła wtedy ok. 3000 funtów) wraz z osobistymi podziękowaniami od Winstona Churchilla.
1 sierpnia 1946 w polskim konsulacie w Berlinie, po siedmiu latach separacji, wzięła rozwód z Jerzym Giżyckim.
W ostatnich latach życia pracowała jako pokojówka w hotelu, telefonistka, sprzedawczyni w londyńskim domu towarowym Harrods, stewardesa na statkach pasażerskich „Rauhine” i „Winchester Castle” na linii Anglia-Związek Południowej Afryki. Choć nie ma na to dowodów, w okresie tym poznała podobno zdemobilizowanego z Navy Intelligence Division (NID) Iana Fleminga, z którym miała mieć trwający blisko rok romans. Istnieją niepotwierdzone pogłoski, że ten prawdopodobnie wzorował się na niej tworząc postać Vesper Lynd do swej pierwszej powieści o Jamesie Bondzie – Casino Royale. Na statku „Rahuine” poznała stewarda, Dennisa Muldowneya, swojego późniejszego mordercę, na drugim – pasażerkę, którą się zajmowała – Madeleine Masson, swą przyszłą biografkę (Christine: A Search for Christine Granville).
15 czerwca 1952 w londyńskim hotelu „Shelbourne” w Kensington została pchnięta nożem przez Dennisa Muldowneya, którego oświadczyny wcześniej odrzuciła; tegoż dnia zmarła, a zabójca został ujęty i skazany na śmierć.
Krystyna Skarbek-Giżycka została pochowana na rzymskokatolickim cmentarzu St. Mary w Kensal Green, w północno-zachodnim Londynie.
****
Odwiedzana przez nas każdego roku Bystrzyca Kłodzka na Dolnym Śląsku stała się wielkim planem filmowym. To właśnie tutaj zrealizowano zdjęcia do filmu „The Partisan” o naszej opisanej wcześniej bohaterce. W filmie Bystrzyca zmieniła się w zupełnie inne miasteczko – Crest.
W rolę Skrabek wcieliła się Morgane Polański – córka znanego, polskiego reżysera. Na ekranie pojawią się także inne znane osobistości kina: znakomita Agata Kulesza, Piotr Adamczyk, legenda kina Malcolm McDowell oraz Frederick Schmidt.
Premierę filmu wstępnie zaplanowano na maj 2024 roku. Budżet produkcji to 7,5 mln funtów.
(red.)
Wikipedia
Fot. kolekcja prywatna.
