Papusza, właśc. Bronisława Wajs z domu Zielińska (ur. 17 sierpnia 1908 w Sitańcu, zm. 8 lutego 1987 w Inowrocławiu) – polska poetka wywodząca się z romskiej grupy etnicznej Polska Roma, pisząca w języku romskim.
Talent poetki odkrył w 1949 roku Jerzy Ficowski – został on później jej tłumaczem z języka romskiego. Pierwsze tłumaczenia jej tekstów przesłał Julianowi Tuwimowi, który doprowadził do ich publikacji. Twórczość Papuszy po raz pierwszy pojawiła się w prasie literackiej w 1950 roku w miesięczniku „Problemy” (nr 10/50). Ukazał się wtedy wywiad Tuwima z Ficowskim, do którego dołączono cztery wiersze oraz kilka fotografii cygańskiej poetki o pseudonimie „Papusza”. Oficjalnie Papusza zadebiutowała wierszem w „Nowej Kulturze” w 1951 roku. Jednocześnie w miesięczniku „Twórczość” pojawił się biogram poetki wraz z Pieśnią Cyganki.
W środowisku romskim spotykała się z niechęcią, ze względu na odstępstwo od tradycyjnej roli kobiety. Została odrzucona z powodu zdrady plemiennych tajemnic po ukazaniu się w 1953 roku książki Ficowskiego Cyganie polscy, w której autor opisał wierzenia, prawa moralne oraz słownik romskich wyrażeń. Szykany, którym była poddana, spowodowały wystąpienie choroby psychicznej i konieczność okresowego leczenia w zakładach psychiatrycznych.
Od 1962 roku Bronisława Wajs należała do Związku Literatów Polskich. Jej wiersze były przekładane na języki: niemiecki, angielski, francuski, hiszpański, szwedzki i włoski.
Zmarła 8 lutego 1987 roku w Inowrocławiu. Została pochowana 14 lutego na inowrocławskim cmentarzu Świętego Józefa.
W 1996 roku rękopisy i pamiątki poetki zostały odkupione od Jerzego Ficowskiego i przekazane Stowarzyszeniu Twórców i Miłośników Kultury Cygańskiej w Gorzowie Wielkopolskim. W roku 2020 trafiły ostatecznie do gorzowskiej biblioteki publicznej.
(red.)
Fot. Bartosz Wiśniewski (praca własna)
Fot. Stiopa
Fot. http://www.fembio.org/biographie.php/frau/biographie/bronislawa-wajs – http://www.fembio.org/biographie.php/frau/biographie/bronislawa-wajs
Wikipedia
Mat. filmowy:Adam Wielewski
